Uważaj: skrzypionki ruszyły na żer

Owady dorosłe skrzypionki różnią się rozmiarami i kolorem:

• z lewej, skrzypionka zbożowa (Oulema melanopa L.) ma długość ok 5-6 mm, ma czarną głowę i czerwono-pomarańczowe odnóża,
• z prawej, skrzypionka błękitek (Oulema cyanella Voet.). jest mniejsza, ma 4-5 mm długości i jest jednolicie niebiesko-zielona – moim zdaniem jest ładniejsza, niż s. zbożowa.

Dorosłe owady zimują w ściółce, trawach, krzewach, zagłębieniach i rozpadlinach. Po przezimowaniu atakują rośliny i zaczynają się szybko rozmnażać. Składają pomarańczowożółte jaja o cylindrycznym kształcie, pojedynczo lub w po 2-4 szt., ustawione wzdłuż nerwów liści zbóż. Larwy, obu gatunków, są żółto-brązowe i są pokryte śluzowatymi wydzielinami, które pełnią funkcję ochronną przed wysuszeniem na słońcu, a dodatkowo stanowią zabezpieczenie przed drapieżnikami. Larwy skrzypionki zbożowej przepoczwarzają się w glebie, natomiast larwy skrzypionki błękitek – bezpośrednio na liściach i źdźbłach roślin, usadawiając się w małych, białych kokonach.

Największe szkody powodują larwy, żywiąc się miękiszem liścia, wyjadając go wzdłuż nerwów liści i źdźbeł. Wskutek ich żerowania powstają podłużne białe plamy, bo larwy wygryzają warstwę miękiszową, zostawiając nieruszoną dolną warstwę liści, która zasycha i bieleje. Larwy żerują długo, aż do końca dojrzałości mlecznej zbóż, atakując wtedy głównie liście flagowe i podflagowe. Czyli te, które w dużym stopniu decydują o plonie ziarna.

Specjaliści oceniają, że przy masowym pojawieniu się skrzypionek na plantacji, straty mogą dochodzić do 40% plonu (jeśli powierzchnia asymilacyjna liści będzie zredukowana o 60%). Ich ataki są szczególnie groźne przy niedoborach wody, gdyż zredukowana powierzchnia asymilacyjna, to mniejsza transpiracja i ograniczony transport wody i składników pokarmowych z gleby do liści i organów generatywnych (do kłosów). Kłosy i ziarno są mniej dorodne z powodu niedoborów składników pokarmowych, makro- i mikroelementów.

Profilaktyka tego szkodnika jest taka sama, jak w przypadku większości szkodników zbożowych:

• - dobrze ułożony płodozmian (obnizony udział zbożowych)
• - zrównoważone żywienie roślin (szczególnie mikroelementami)
• - dokładny i systematyczny monitoring plantacji
• - zwalczanie chemiczne w odpowiednim terminie preparatami do tego zarejestrowanymi.

Do zwalczania skrzypionki przy pomocy ś.o.r. można przystąpić, gdy populacja szkodnika osiągnie próg ekonomicznej szkodliwości, czyli:

• dla zbóż ozimych 1-1,5 larwy na źdźbło
• dla zbóż jarych 0,5-1 larwy na źdźbło.

W praktyce, do zwalczania tego szkodnika należy przystąpić, gdy na plantacji zaobserwuje się larwy skrzypionki o wielkości około 4 mm (z najwcześniej złożonych jaj), a jednocześnie następuje masowy wyląg larw z później złożonych jaj. Wtedy nie ma co czekać, tylko trzeba wyjeżdżać z opryskiem insektycydem.

Do zwalczania skrzypionek zarejestrowane są insektycydy zawierające następujące substancje czynne: acetamipryd, alfa-cypermetryna, beta-cyflutryna, chloropiryfos, chloropiryfos metylowy, deltametryna, dimetoat, esfenwalerat lub zeta-cypermetryna.

Warto wiedzieć, że wymienione substancje czynne zwalczają także mszyce zbożowe, ploniarkę i inne szkodliwe owady.

Przy stosowaniu ś.o.r. należy pamiętać o zasadach ich bezpiecznego stosowania, których opis znajduje się na etykiecie środka.

dr. inż. Sylwester Lipski